Sosyal Medya Kullanımının Gençlerin Özsaygısı Üzerindeki Etkileri

Sosyal Medya Kullanımının Gençlerin Özsaygısı Üzerindeki Etkileri Nelerdir?

21. yüzyılın dijital devrimi, sosyal medyayı yalnızca bir iletişim aracı olmaktan çıkarıp bir yaşam tarzına dönüştürdü. Özellikle gençler için Instagram, TikTok, Snapchat, Twitter ve benzeri platformlar sadece eğlence alanları değil, aynı zamanda kimlik inşa ettikleri, kendilerini ifade ettikleri, hatta değer gördüklerini hissettikleri dijital sahnelere dönüştü. Ancak bu dijital etkileşimler, genç bireylerin özsaygı düzeyleri üzerinde hem olumlu hem de olumsuz etkiler yaratabiliyor. Ayrıca sosyal medya platformlarında karşılaşılan “ideal beden”, “lüks yaşam”, “sosyal popülerlik” gibi kalıplar, gerçeklikten uzak ve filtrelenmiş bir yaşam tarzını yansıttığından, genç bireylerin kendi hayatlarıyla bu idealize edilmiş hayatlar arasında karşılaştırma yapmalarına yol açar. Bu karşılaştırmalar çoğu zaman bireyin kendi bedeninden, sosyal çevresinden ya da başarı düzeyinden memnuniyetsizlik duymasına neden olur. Özellikle ergenlik döneminde oluşan beden algısı, sosyal medyanın etkisiyle çarpıtılabilir ve bu durum uzun vadeli özgüven sorunlarına, yeme bozukluklarına ya da sosyal fobilere yol açabilir.

Sosyal Medya ve Özsaygı Arasındaki İlişki

Özsaygı, bireyin kendisine ilişkin duyduğu değer, saygı ve kabul hissi olarak tanımlanır. Ergenlik ve genç yetişkinlik dönemleri, özsaygının şekillendiği en kritik dönemlerdir. Bu yaş grubu, başkalarının onayına ve sosyal karşılaştırmalara fazlasıyla açıktır. Sosyal medya ise, kullanıcıların sürekli olarak kendilerini başkalarıyla karşılaştırdığı, dışsal onay (beğeni, yorum, takipçi sayısı) aradığı bir ortamdır. Dolayısıyla, sosyal medya ve özsaygı arasındaki ilişki oldukça karmaşık ve iki yönlüdür:

Olumlu etkileri:

·Gençlerin kendilerini özgüvenli bir şekilde ifade etmelerini, başarılarını paylaşmalarını ve sosyal destek almalarını sağlar.

·Farklı topluluklara erişimi kolaylaştırır ve aidiyet hissi artabilir.

Olumsuz etkileri:

·Sürekli karşılaştırma ve onay arayışı, özellikle düşük özsaygıya sahip bireylerde daha fazla yetersizlik duygusu ve değersizlik hissi yaratabilir.

·Sosyal medyada gerçekçi olmayan içerikler, her şeyin mükemmel olarak gözükmesi ilişkilerde, beden algısında bozulmalara sebep olabilir.

Beğeni Sayısının Gençler Üzerindeki Psikolojik Etkisi

Sosyal medyada bir fotoğraf ya da video paylaşmanın ardından alınan “beğeni sayısı”, çoğu genç için bir özdeğer göstergesi haline gelmiştir. Bu durum, beğeni alındıkça özsaygının yükseldiği, beğeni azaldıkça ise düşmeye başladığı koşullu bir özsaygı yapısı doğurur. Beğeni odaklı paylaşım alışkanlığı, otantik benlik ifadesi yerine toplumsal onay kazanma çabasıyla yapılan paylaşımları artırıyor. Beğeni azaldığında ya da hiç olmadığında, özellikle ergenler arasında kaygı, depresif duygular ve özsaygı düşüklüğü görülebiliyor.

Sosyal Medyada Kendini Karşılaştırma ve Özsaygı

Sosyal medya, kullanıcıların sürekli olarak başkalarının yaşam tarzını, görünümünü, başarılarını ve ilişkilerini görmesine olanak sağlar. Ancak bu içeriklerin çoğu, gerçeğin idealize edilmiş bir yansımasıdır. Gerçek dünya da hiçbir şey bu kadar mükemmel değildir. Kişinin fiziksel görünümü, popülerliği, başarılı olup olmadığı üzerinden yapılan karşılaştırmalar. Gençlerde “ben neden bu kadar iyi değilim” gibi düşünceler doğurabilmektedir. Bu durum zaman kıskançlığa, kendinden ve bedeninden utanmaya kadar gidebilir.

Sosyal Medyada Mükemmeliyetçilik Algısının Gençlere Etkisi

Sosyal medya platformları, "kusursuz" yaşamlar sunar: kusursuz yüzler, tatiller, bedenler, başarılar… Filtreler, düzenlemeler, kurgu içerikler bu illüzyonu daha da güçlendirir. Genç kullanıcılar bu kusursuzluk algısına maruz kaldıkça, kendi yaşamlarını değersiz ve yetersiz hissetmeye başlayabilir. Bu durum devam ettikçe kişilerde hep daha fazlası olmalı gibi bir algı oluşmaktadır. Bu durum, tükenmişlik, anksiyete bozuklukları ve performans kaygısı yaratabilir. Özellikle mükemmel görünme arzusu yeme bozukluklarına sebebiyet verebilir.

Ebeveynlerin Sosyal Medya Kullanımına Yönelik Rolü

Şu an yaşadığımız dönemde sosyal medyanın ve elektronik cihazların rolü oldukça büyüktür. Çocuklar teknolojiyle erken çağda tanışıyorlar ve kullanmaya başlıyorlar. Fakat bazen dijital dünyada karşılarına çıkabilecek risklerin farkına varamayabilirler. Bu durumda ebeveynin rolü önemlidir. Ebeveyn çocuğa rol model, rehber ve destekleyici bir kişi olmalıdır.

Rol Model Olma:

Çocuklar, sosyal medya kullanım alışkanlıklarını büyük oranda ebeveynlerini gözlemleyerek öğrenirler. Sürekli telefonla ilgilenen, yemek masasında dahi sosyal medya kontrol eden bir ebeveynin çocuğundan ekran süresini sınırlandırmasını beklemek tutarsız bir yaklaşım olur.

Ebeveyn sosyal medya kullanımında daha dikkatli davranmalı. Çocuğa sağlıklı dijital alışkanlıklar edindirmelidir.

Belirli saatlerde telefondan uzaklaşarak aile içi iletişimi geliştirmek etkili olmaktadır.

Rehberlik Etmek, Yasaklamak Değil:

Birçok ebeveyn, sosyal medyayı çocukları için tamamen zararlı görüp yasaklama yoluna gitmektedir. Ancak bu tutum, çoğu zaman çocukta merakı artırır ve gizli kullanım davranışlarını teşvik eder.

Hem risklerden hem de faydalardan bahsedilerek çocukla açık iletişim kurulmalıdır.

Sosyal medya üzerinden karşılaşabilecekleri zorbalık, taciz, sahte kimlikli kişiler ile ilgili yaşa uygun bir biçimde anlatım yapılmalıdır.

Güvenli ve Sağlıklı Kullanım İçin Sınır Belirlemek:

Sınır koymak, kontrol etmek değil; korumak ve yönlendirmek anlamına gelmelidir. Ebeveynler, çocuklarının yaşına uygun olarak sosyal medya kullanım süreleri, hangi uygulamaların kullanılacağı ve hangi içeriklerin uygun olduğu konusunda çerçeveler çizebilir. Çocuğun gizliliğine saygı gösterilerek güvenli paylaşım ilkeleri belirlenebilir. Örneğin; Şifresini kimse ile paylaşmaması, tanımadığı hesaplardan gelen mesajlara yanıt vermemesi gibi.

Gençlerde Sağlıklı Sosyal Medya Kullanımı İçin İpuçları

·Süre sınırı belirleyin; günde 1-2 saat gibi. Günde saatlerce sürerse uyku bozuklukları, dikkat dağınıklığı, bağımlılık gibi durumlar gelişebilir.

·Belirli zaman aralıklarında kullanın; sürekli kontrol etmektense belirli zaman aralıklarında kontrol etmek dikkatinizi dağıtmaz.

·Gerçek hayatla bağı koparmayın; sosyal medya hayatın tamamı değildir, arkadaşlarınızla yüz yüze görüşmeyi ihmal etmeyin.

·Gerçeği fark edin; sosyal medyada gördüğünüz her şey gerçek değildir. Kusursuz diye bir şey yoktur filtrelenmiş vardır.

·Duygusal tepkilerinizi farkına varın; paylaşımlar sizi kötü hissettirdiğinde sebebini düşünün. Değeri kendinizde arayın, kıskançlık, yetersizlik gibi duygular hissettiğinizde ara verebilirsiniz.

·Takipçiye ve beğeniye takılmayın; kişisel değeriniz takipçi ya da beğeni sayınızla ölçülebilecek bir şey değildir. Paylaşımı onay almak için yapmayın.

·Zorbalığa duyarlı olun; siber zorbalık ile karşılaştığınızda sessiz kalmayın. Şikayet etme engelleme gibi seçeneklerinizi kullanın. Çevrenizdeki yetişkinleri konu ile ilgili bilgilendirin.

·Kaliteli içerikler tüketin; sizi geliştirip, ilham veren, pozitif etki yaratan sayfaları takip edin olumsuz içeriklerden uzak durmaya çalışın.

·Çevrenizde duygularınızı paylaşabileceğiniz değerli insanlar biriktirin; duygusal destek gerçek iletişimde bulunur. Sizi olduğunuz gibi kabul edip kıymet veren insanlarla olun.

Sosyal medya hayatın doğal bir parçası haline geldi. Onu tamamen reddetmek yerine, nasıl kullanacağımızı öğrenmek en sağlıklı yaklaşımdır. Gençler için önemli olan, dijital dünyayı kendi değerlerini bozmadan, dengeli ve bilinçli bir şekilde kullanabilmektir.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Sosyal medya kullanımı gençlerin özsaygısını nasıl etkiler?

Sosyal medya, gençlerin özsaygısını hem olumlu hem olumsuz yönde etkileyebilir. Kendi başarılarını paylaşmaları ve sosyal destek almaları özsaygıyı artırabilirken; sürekli karşılaştırmalar, onay arayışı ve mükemmeliyetçi içeriklerle karşılaşmak, özsaygıyı olumsuz etkileyebilir.

2. Beğeni sayısına bağlı yaşamak neden zararlı olabilir?

Beğeni sayısına göre kendini değerli ya da değersiz hissetmek, koşullu bir özsaygı geliştirir. Bu durum, özgüven düşüklüğü, kaygı, depresyon gibi psikolojik sorunlara yol açabilir. Gençlerin, değerlerini dijital onaylardan değil, kendi içsel kaynaklarından almaları önemlidir.

3. Ebeveynler çocuklarının sosyal medya kullanımında nasıl bir rol oynamalıdır?

Ebeveynler hem rol model hem de rehber olmalıdır. Yasaklayıcı olmak yerine, açık iletişim kurarak riskler ve doğru kullanım konusunda bilinçlendirmelidirler. Ayrıca sınır koyarak çocuklarını dijital dünyada korumalıdırlar.

4. Sosyal medyada gördüğümüz içerikler ne kadar gerçek?

Birçok içerik filtrelenmiş, düzenlenmiş ve idealize edilmiştir. Bu nedenle gerçekliği tam yansıtmaz. Gençlerin bu farkındalıkla sosyal medyayı değerlendirmesi, kendilerini yetersiz hissetmelerini önleyebilir.

5. Gençler sosyal medya bağımlılığına karşı nasıl önlem alabilir?

Günlük süre sınırlaması getirmek, belirli zamanlarda kullanmak, gerçek sosyal ilişkileri ihmal etmemek ve sosyal medya kullanımının duygusal etkilerini fark etmek gibi stratejiler, bağımlılığı önlemeye yardımcı olabilir.

6. Sosyal medyada siber zorbalıkla karşılaşıldığında ne yapılmalı?

Zorbalık karşısında sessiz kalınmamalı, ilgili içerikler şikayet edilmeli ve zorba kişi engellenmelidir. Güvenilen bir yetişkinle bu durum paylaşılmalı ve gerekiyorsa profesyonel destek alınmalıdır.