Akran Zorbalığı Nedir? Nedenleri Nelerdir?

Akran Zorbalığı Nedir ?

Akran zorbalığı, aynı yaş grubundaki bireyler arasında sistematik olarak gerçekleşen, kasıtlı ve sürekli saldırgan davranışları ifade eden bir olgudur. Bu kavram, özellikle okul çağındaki çocuklar ve ergenler arasında yaygın olup, bireyin psikolojik, sosyal ve akademik gelişimini olumsuz yönde etkileyebilecek ciddi bir sorun olarak ele alınmaktadır. Akran zorbalığı, mağdur olan bireyin kendisini savunmakta zorlandığı, güç dengesizliğinin bulunduğu ve sistematik olarak tekrar eden olumsuz davranışların sergilendiği bir süreçtir (Olweus, 1993).

Biliyoruz ki bizler için çocukları akran zorbalığı konusunda her açıdan bilgilendirmek gereklidir.Akran zorbalığının ele alınması, zorbalığın yalnızca bireysel bir sorun olmadığını, aynı zamanda sosyal, kültürel ve psikolojik etkenlerle şekillenen çok boyutlu bir olgu olduğunu ortaya koymaktadır. Zorbalık davranışı, genellikle bireylerin saldırgan eğilimleri, düşük empati düzeyi, kontrolsüz öfke gibi kişisel faktörlerin yanı sıra, aile yapısı, okul ortamı ve toplumsal normlar gibi çevresel etkenlerin de bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır (Smith & Sharp, 1994).

Akran Zorbalığının Nedenleri ?

·        Empati eksikliği: Başkalarının duygularını anlamakta ve onlara karşı duyarlılık göstermekte zorlanma

·        Düşük özgüven: Kendini yetersiz hisseden bireylerin, başkalarını aşağılayarak üstünlük kurmaya çalışması

·        Öfke kontrol problemleri: Dürtüsel davranışlar sergileme ve şiddete eğilimli olma

·        Güç ve otorite arayışı: Grup içinde statü kazanma ve başkaları üzerinde hâkimiyet kurma isteği

·        Akademik başarısızlık: Derslerde başarısız olan bireylerin dikkat çekmek için saldırgan davranışlar sergilemesi

·        Bağlanma sorunları: Güvensiz bağlanma stilleri geliştiren bireylerin sağlıksız sosyal ilişkiler kurması

·    Bireyin kişilik yapısı: Çocukluk döneminde yaşadığı deneyimler ve çevresel etkileşimler, zorbalık davranışının ortaya çıkmasında etkili olabilir.

·        Ayrımcılık ve önyargılar: Irk, din, cinsiyet veya engellilik gibi faktörler nedeniyle bireylerin hedef alınması

·        Toplumsal ve kültürel dinamikler: Zorbalığın kabul edilebilir veya tolere edilir hale gelmesine yol açabilir.

Akran Zorbalığının Temel Unsurları

Zorbalık davranışı, kazara yapılan bir hareket ya da basit bir şaka değildir. Bilinçli bir şekilde mağdura zarar verme amacı taşır. Bireyin karşısındaki kişiye verdiği zarar hem sosyal hem de psikolojik açıdan olabilir.

Tekrar Edicilik: Akran zorbalığı, bir bireyin bir başkasına yönelik tek seferlik bir saldırganlık veya kötü muamele göstermesiyle sınırlı değildir. Süreklilik gösteren bir süreçtir ve mağdur, belirli bir zaman dilimi boyunca tekrar tekrar benzer saldırılara maruz kalır.

Güç Dengesizliği: Zorbalık durumunda zorba birey ile mağdur birey arasında fiziksel, psikolojik veya sosyal bir güç farkı bulunmaktadır. Zorba, mağdurdan fiziksel olarak daha güçlü olabilir, daha fazla sosyal destek alabilir ya da psikolojik olarak daha baskın bir konumda bulunabilir.

Akran Zorbalığının Birey Üzerinde Etkisi ve Sonucu?

Akran zorbalığına maruz kalan bireyler, kısa ve uzun vadede çeşitli olumsuz sonuçlarla karşılaşabilirler. Psikolojik olarak mağdurlar, depresyon, anksiyete, düşük benlik saygısı ve travma sonrası stres bozukluğu gibi ciddi ruh sağlığı sorunları yaşayabilirler. Zorbalık, akademik performansı olumsuz etkileyerek okul başarısında düşüşe neden olabilir ve bireyin okuldan uzaklaşmasına yol açabilir. Ayrıca, sosyal izolasyon ve güvensizlik duygusu gelişebilir, bu da mağdurun ilerleyen yaşlarda sağlıklı ilişkiler kurmasını zorlaştırıcı bir konumda olacaktır.

Bununla birlikte, zorbalık yapan bireylerin ilerleyen yaşlarda antisosyal davranışlar sergileme, akademik başarısızlık yaşama ve suç işleme olasılıklarının daha yüksek olduğu görülmektedir. Ayrıca, zorbalığa göz yuman veya destekleyen tanıklar da dolaylı olarak bu olumsuz süreçten etkilenebilirler ve empati eksikliği gibi sorunlar yaşayabilirler (Rigby, 2012).

Akran Zorbalığı Türleri ?

Akran zorbalığı türleri şunları içerebilir:

Fiziksel Zorbalık: Vurma, itme, tekmeleme, eşyalarına zarar verme gibi fiziksel eylemler. Saç çekme, tükürme gibi davranışlar.

Sözel Zorbalık: Alay etme, isim takma, hakaret etme, tehdit etme gibi sözlü saldırılar.

Sosyal Zorbalık: Dışlama, dedikodu yayma, gruptan uzaklaştırma gibi sosyal ilişkileri hedef alan davranışlar.

Siber Zorbalık: İnternet ve sosyal medya üzerinden alay etme, tehdit etme, utandırma gibi dijital platformlarda gerçekleşen zorbalık.

Akran Zorbalığının Belirtileri Nedir ?

·       Açıklanamayan morluklar, kesikler veya çürükler.

·       Giysi, çanta, kitap veya diğer eşyaların sık sık zarar görmesi veya kaybolması.

·       Baş ağrısı, mide bulantısı, uyku sorunları gibi psikosomatik (stres kaynaklı) maruz kalan bireylerin, çeşitli fiziksel, duygusal değişimleri olur.

·       Okula veya sosyal ortamlara gitmek istememe, okuldan kaçınma.

·       Aşırı içe kapanıklık veya agresifleşme.

·       Sosyal etkinliklere katılmaktan kaçınma.

·       Stresli olma durumu.

·       Özgüvensiz hissetme.

Akran Zorbalığı Hangi Yaşlarda Görülür ?

Çocukluk ve ergenlik dönemlerinde sıklıkla görülmektedir.Diğer evrelerde de akran zorbalığına maruz kalma ihtimali elbette mevcuttur.Akademik çalışmalar incelendiğinde, zorbalığın özellikle okul çağındaki çocuklarda daha sık gözlemlendiğini işaret etmektedir.

Okul Öncesi Dönem

Bu yaş grubundaki çocuklar arasında doğrudan fiziksel zorbalık ve sözel zorbalık yaygın olabilir. Küçük çocuklar, empati yetenekleri tam olarak gelişmediği için arkadaşlarını itme, vurma, oyuncaklarını zorla alma gibi davranışlar sergileyebilirler. Ancak bu dönemdeki zorbalık genellikle bilinçli bir güç dengesizliğine dayanmaz ve sosyal öğrenme sürecinin bir parçası olarak değerlendirilir.

İlkokul Dönemi

Bu yaş grubundaki çocuklar arasında doğrudan fiziksel zorbalık ve sözel zorbalık yaygın olabilir. Küçük çocuklar, empati yetenekleri tam olarak gelişmediği için arkadaşlarını itme, vurma, oyuncaklarını zorla alma gibi davranışlar sergileyebilirler. Ancak bu dönemdeki zorbalık genellikle bilinçli bir güç dengesizliğine dayanmaz ve sosyal öğrenme sürecinin bir parçası olarak değerlendirilir.

Ortaokul Dönemi

Ortaokul yılları, akran zorbalığının en yoğun yaşandığı dönemlerden biridir. Bu yaşlarda sosyal ilişkiler daha karmaşık hale gelir ve özellikle sosyal zorbalık (dedikodu yayma, dışlama, arkadaşlık ilişkilerini manipüle etme) yaygınlaşır. Ayrıca, siber zorbalık bu dönemde artış gösterir çünkü ergenler dijital dünyaya daha fazla erişim sağlarlar.

Lise Dönemi

Lise yıllarında akran zorbalığı, daha karmaşık ve bazen daha incelikli bir hale gelir. Bu yaş grubunda zorbalık genellikle sosyal ve psikolojik boyutta yoğunlaşır. Siber zorbalık, sosyal medya kullanımının artmasıyla daha fazla ön plana çıkar. Ayrıca bu dönemde grup kavgaları ve kendi içlerinde zorbalama çok fazla görülmektedir.

Sonuç olarak, okul öncesinden başlayıp diğer evrelere kadar maruz kalınan bir durum olan bu zorbalık ergenlik döneminde en yüksek noktalara ulaşır. Bu durumun önlenmesi için yaş gruplarına uygun stratejiler planlanması oldukça mühimdir.

Akran Zorbalığının Önlenmesi ve Müdahale Yöntemleri

Akran zorbalığının önlenmesi ve etkili bir şekilde müdahale edilmesi, bireysel, ailesel, okul temelli ve toplumsal düzeyde çeşitli stratejiler gerektirir. Akademik çalışmalar, kapsamlı bir önleme programının üç temel bileşeni olması gerektiğini vurgulamaktadır:

Bireysel Düzeyde Müdahale: Mağdurların desteklenmesi, özsaygılarını artıracak psikolojik danışmanlık hizmetlerinin sunulması, zorbaların ise agresif davranışlarını azaltmaya yönelik bireysel terapi veya sosyal beceri eğitimi almaları önemlidir.

Okul Temelli Programlar: Öğretmenlerin ve okul yöneticilerinin zorbalık karşıtı politikalar oluşturması, öğrenciler arasında empati geliştiren etkinliklerin düzenlenmesi ve akran dayanışmasını teşvik eden programların uygulanması gereklidir.

Aile ve Toplum Katılımı: Bireyle açık iletişim kurulması, olumlu ebeveynlik becerileri ve zorbalık konusunda bilinçlenme, toplumsal düzeyde ise medya ve sivil toplum kuruluşlarının bilinçlendirme kampanyaları düzenlemesi etkili stratejilerdendir.

Akran zorbalığı, bireyler arasındaki güç dengesizliğine dayalı, kasıtlı ve tekrar eden saldırgan davranışların bütününü ifade eder. Zorbalık yalnızca mağdurlar üzerinde değil, zorba bireyler ve tanıklar üzerinde de uzun vadeli olumsuz etkiler yaratmaktadır. Akademik literatürde bu sorunun önlenmesi için bireysel, okul temelli ve toplumsal müdahale programlarının bir arada yürütülmesi gerektiği vurgulanmaktadır. Eğitim kurumları, aileler ve toplumun diğer bileşenleri, akran zorbalığını önlemek ve güvenli bir sosyal ortam sağlamak için iş birliği yapmalıdır.  Daha fazla bilgi almak ve bu alanda uzmanlaşmış terapistlere ulaşmak için Terapistimburada.com adresini ziyaret edebilir, anasayfadaki "Terapist Seçim" butonunu kullanarak en uygun terapisti bulup indirimli randevu alabilirsiniz

 Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1.Akran zorbalığı nedir?

Akran zorbalığı, aynı yaş grubundaki bireyler arasında kasıtlı, sürekli ve güç dengesizliği içeren saldırgan davranışları ifade eder. Bu durum, fiziksel, sözel, sosyal veya siber yollarla gerçekleşebilir.

2.Akran zorbalığının belirtileri nelerdir?

Akran zorbalığına maruz kalan bireylerde açıklanamayan yaralanmalar, eşyalarının kaybolması veya zarar görmesi, okula gitmek istememe, özgüven kaybı, sosyal izolasyon ve stres belirtileri gözlemlenebilir.

3.Akran zorbalığının en yaygın görüldüğü yaş grubu hangisidir?

Akran zorbalığı özellikle ilkokul, ortaokul ve lise dönemlerinde yaygın olarak görülmektedir. Ergenlik döneminde sosyal ve siber zorbalık daha fazla ön plana çıkar.

4.Akran zorbalığı hangi türlerde olabilir?

Akran zorbalığı fiziksel (vurma, itme), sözel (alay etme, hakaret), sosyal (dışlama, dedikodu yayma) ve siber (internet üzerinden tehdit, utandırma) olmak üzere farklı türlerde gerçekleşebilir.

5.Akran zorbalığını önlemek için neler yapılabilir?

Zorbalığın önlenmesi için bireysel, okul ve aile temelli önlemler alınmalıdır. Okullarda zorbalık karşıtı programlar uygulanmalı, aileler çocuklarına empatiyi öğretmeli ve mağdurlara psikolojik destek sağlanmalıdır.

6.Akran zorbalığına maruz kalan bir çocuk nasıl desteklenmelidir?

Mağdur olan çocuklar, duygusal olarak desteklenmeli, özgüven kazanmalarına yardımcı olunmalı ve okul yönetimi ile iletişime geçerek gerekli önlemler alınmalıdır. Gerekirse psikolojik danışmanlık hizmetleri sağlanmalıdır.