Deprem Korkusuyla (Seismophobia) Yaşamak Psikolojik Destek Neden Önemli?

Deprem Korkusuyla (Seismophobia) Yaşamak

Depremler, sadece fiziksel yıkımlara neden olmakla kalmaz; insanların ruhsal dünyasında da derin yaralar açar. Özellikle büyük depremlerden sonra birçok kişi, yeniden benzer bir olayın yaşanacağı endişesiyle günlük yaşam kalitesinde düşüş yaşar. Aynı zamanda sadece kendisinin değil ailesinin çevresindeki insanların da zarar göreceğini düşünerek tetiklenir. Bu korku, zamanla yaşamın her alanını etkileyebilir. Normalde bireylerin deprem sonrası birkaç hafta sonra içerisinde bulundukları duruma alıştıkları görülmüştür. Ancak deprem fobisi olan bireyler de süreç daha uzun sürmekte ve akut stres bozukluğuna, travma sonrası stres bozukluğuna yol açabildiği görülmektedir. Bu nedenle deprem korkusu ve kaygısı, sadece fiziki değil, aynı zamanda psikolojik bir destek sürecini de zorunlu kılar.

Deprem Korkusunun Psikolojik Etkileri Nelerdir?

Deprem korkusu, kişinin sürekli tetikte olmasına, günlük hayatında sürekli bir tehdit algısıyla yaşamasına neden olabilir. Bu durum özellikle büyük bir depremi bizzat yaşamış bireylerde daha belirgindir. Psikolojik olarak şu etkiler gözlemlenebilir:

• Anksiyete (kaygı) bozuklukları: Kişi sürekli deprem olacağı korkusuyla yaşar ve günlük yaşam işlevselliği bozulur.
• Uyku problemleri: Gece yatarken uyanık kalma, sık kâbus görme, uyuyamama.
• Konsantrasyon güçlüğü: Okulda, işte veya sosyal ilişkilerde dikkat dağınıklığı.
• Sürekli tetikte olma hali: Küçük bir ses ya da sarsıntı, büyük bir panik yaşanmasına neden olabilir.
• Kaçınma davranışları: Kişi evden çıkmak istemeyebilir veya yüksek binalarda yaşamaktan kaçınabilir.

Bu etkiler zamanla kronikleşebilir ve yaşam kalitesini ciddi şekilde düşürebilir. Bu yüzden deprem sonrası psikolojik destek, fiziksel yardımlar kadar önemlidir.

Deprem Korkusu Nasıl Geçer?

Deprem korkusu tamamen geçmeyebilir, fakat doğru yaklaşımlarla yönetilebilir ve yaşamı kısıtlamayacak düzeye indirilebilir. İşte bazı yöntemler:

• Profesyonel destek alın: Psikolog veya psikiyatrist desteği almak, korkunun temelini anlamak ve başa çıkma yöntemlerini geliştirmek için en etkili yoldur.
• Bilinçlenmek: Depremin ne olduğu ne zaman ve nasıl olabileceği hakkında doğru bilgi edinmek, kontrol hissini artırır.
• Hazırlıklı olmak: Acil durum çantası hazırlamak, tahliye planı yapmak gibi eylemler, kişiye psikolojik güç verir.
• Duyguları bastırmak yerine ifade etmek: Korku ve kaygılar bastırıldıkça büyür. Bu nedenle konuşmak, yazmak veya duyguları sanatla ifade etmek faydalı olabilir.
• Rutin egzersiz ve meditasyon: Düzenli fiziksel aktivite, vücuttaki stres hormonlarının azalmasına yardımcı olur.

Çocuklarda ve Yetişkinlerde Deprem Kaygısı Farklılıkları

Deprem korkusu, yaşa göre farklı şekillerde ortaya çıkar çünkü bilişsel gelişim, duygusal ifade biçimi ve başa çıkma mekanizmaları yaşa göre değişiklik gösterir. Çocuklar ve yetişkinler aynı olaydan farklı etkilenebilir. Bu farkları anlamak, doğru desteği sunmak için çok önemlidir.

Çocuklarda:

• Oyun yoluyla yaşadıklarını tekrar etme eğiliminde olabilirler.
• Depremin sebebini anlamada zorluk yaşarlar, kaygı somut korkular üzerinde yaşanmaktadır.
• Alt ıslatma, parmak emme gibi geriye dönük davranışlar sergileyebilirler.
• Anne-babadan ayrılmak istemeyebilirler.
• Konuşmak yerine davranışlarıyla korkularını belli ederler.

Yetişkinlerde:

• Daha çok içe dönme, sorgulama, kontrol kaybı hissi, gelecek endişesi gibi soyut belirtiler ön plandadır.
• Depremi fiziksel, jeolojik ve toplumsal yönleriyle anlayabilirler. Kaygılar daha çok gelecekteki riskler, maddi kayıplar, yakınlarını kaybetme korkusuyla ilişkilidir.
• İş performansında düşüş, sosyal ilişkilerde kopma yaşanabilir.
• Fiziksel belirtiler (çarpıntı, mide bulantısı, baş ağrısı) görülebilir.

Her iki yaş grubunda da empati, sabır ve profesyonel destek çok önemlidir. Çocukların duygularını ifade etmelerine izin verilmeli, yetişkinler ise yalnız olmadıklarını bilmelidir.

Deprem Sonrası Stres Bozukluğu (PTSD)

Deprem gibi travmatik olaylar sonrasında bireylerde Travma Sonrası Stres Bozukluğu (TSSB) gelişebilir. Bu durum genellikle olaydan sonra birkaç hafta içinde ortaya çıkar. Belirtileri şunlardır:

• Olayın tekrar yaşandığına dair kabuslar veya geri dönüşler (flashback).
• Olayı hatırlatan yer, kişi veya durumlardan kaçınma.
• Sürekli irkilme hali ve aşırı tetikte olma.
• Depresyon, umutsuzluk, suçluluk duyguları.

PTSD, zamanla kendiliğinden geçebileceği gibi bazen yıllarca sürebilir. Bu nedenle erken tanı ve müdahale büyük önem taşır.

Deprem Sonrası Psikolojik İlk Yardım Nasıl Uygulanır?

Deprem sonrası ilk yardım sadece fiziksel değil, psikolojik açıdan da hayati öneme sahiptir. Psikolojik ilk yardımın amacı; kişiyi sakinleştirmek, yalnız olmadığını hissettirmek ve güvende olduğunu göstermektir.

• Güvenli ortam sağlanmalı: Kişinin fiziksel olarak güvenli bir alanda olması sağlanmalı.
• Empatik iletişim kurulmalı: “Neler yaşadığını merak ediyorum, istersen anlatabilirsin.” gibi ifadelerle destek olunmalı.
• Zorla konuşturulmamalı: Ağlamayan, konuşmayan kişi etkilenmiş olabilir bu durumda kişi konuşmak istemiyorsa zorlanmamalı.
• Temel ihtiyaçlar karşılanmalı: Su, yiyecek, battaniye gibi temel ihtiyaçlar sağlanarak kişi rahatlatılmalı.
• İleri destek için yönlendirme: Kişinin ihtiyacına göre psikolojik danışmana yönlendirilmesi sağlanmalı.

Deprem Korkusunu Azaltmak İçin Günlük Egzersizler

Fiziksel egzersizler ve rahatlama teknikleri hem beden hem zihin sağlığı için çok önemlidir. Aşağıdaki egzersizler, deprem kaygısını hafifletmeye yardımcı olabilir:

• Nefes egzersizi: Burnunuzdan derin nefes alıp ağzınızdan yavaşça verin. Bu egzersizi günde birkaç kez yapabilirsiniz.
• Kas gevşetme: Ayak parmaklarınızdan başlayarak kaslarınızı sıkarak ve gevşeterek vücudunuzun rahatlamasını sağlayın.
• Yürüyüş: Her gün 20-30 dakikalık tempolu yürüyüş, stres hormonlarını azaltır.
• Yoga veya meditasyon: Zihinsel odaklanmayı artırır, içsel huzur sağlar.
• Günlük tutma: Duygularınızı yazarak ifade etmek, rahatlatıcı bir etkendir.

Deprem Sonrası Psikolojik Destek Neden Şarttır?

Deprem, kontrol edilemeyen bir doğa olayıdır. Ancak etkileri, bireyin hayatını yıllar boyunca etkileyebilir. Özellikle destek alınmayan durumlarda, kişi içine kapanabilir, sosyal hayattan uzaklaşabilir ve sağlığı bozulabilir. Bu noktada psikolojik destek şu nedenlerle şarttır:

• Travmanın sağlıklı bir şekilde işlenmesini sağlar.
• Korkularla baş etme becerisi kazandırır.
• Toplumsal dayanışma ve iyileşmeyi hızlandırır.
• Çocukların sağlıklı gelişimini destekler.

Devlet kurumları, yerel yönetimler, sivil toplum kuruluşları ve bireyler bu süreçte sorumluluk üstlenmeli; psikolojik destek, temel bir ihtiyaç olarak ele alınmalıdır.

Unutmayın, Korkmak Doğaldır, Yardım Almak Güçlü Olmaktır

Deprem korkusu, yaşanan deneyimlerin doğal bir yansımasıdır. Bu korkunun sizi tanımlamasına izin vermeyin. Korkularla baş etmek, onları bastırmakla değil, anlamakla mümkündür. Profesyonel destek almak, duygularınızı ifade etmek, hazırlıklı olmak ve başkalarına destek olmak; bu süreci daha sağlıklı geçirmenizi sağlar.

Sıkça Sorulan Sorular (SSS)

1. Deprem korkusu normal mi, herkeste olur mu?

Evet, deprem korkusu oldukça yaygın ve doğal bir tepkidir. Özellikle büyük bir deprem yaşamış kişilerde bu korku daha yoğun olabilir. Önemli olan, bu korkunun günlük yaşamı ne kadar etkilediğidir.

2. Deprem korkusunun fobiye dönüşmesi nasıl anlaşılır?

Korku, bireyin günlük işlevlerini bozmaya başladığında fobiye dönüşmüş olabilir. Sürekli deprem olacağı düşüncesi, sosyal yaşamdan çekilme, uyku problemleri ve yoğun kaygı durumları fobi belirtisi olabilir.

3. Deprem korkusu çocuklarda nasıl anlaşılır?

Çocuklar korkularını konuşmak yerine davranışlarıyla gösterir. Alt ıslatma, anne-babaya yapışma, içine kapanma veya agresif davranışlar deprem korkusunun işareti olabilir.

4. Deprem korkusu zamanla geçer mi?

Bazı bireylerde zamanla hafiflerken, bazı kişilerde profesyonel destek alınmadığı takdirde kronik hale gelebilir. Destek almak, bu süreci sağlıklı atlatmak açısından çok önemlidir.

5. Deprem korkusuyla baş etmek için evde neler yapılabilir?

Nefes egzersizleri, meditasyon, günlük tutma, bilgi edinme ve acil durum planı oluşturma gibi yöntemler evde uygulanabilir. Bunlar hem psikolojik rahatlama sağlar hem de bireye kontrol hissi kazandırır.

6. Psikolojik destek almak ne zaman gerekir?

Korku günlük yaşamı etkilemeye başladıysa, uyku ve iştah problemleri yaşanıyorsa, kişi sürekli tetikte hissediyorsa ya da depresif belirtiler ortaya çıkmışsa bir uzmandan destek almak gerekir.