Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)

Otizm Spektrum Bozukluğu (OSB)

Otizm Nedir ve Nasıl Fark Edilir?

Otizm Spektrum Bozukluğu, sosyal iletişimde, davranışlarda ve bilişsel işlevlerde farklılıklarla tanımlanan bir nörogelişimsel bozukluktur. Belirtiler, genellikle 2-3 yaşlarında ortaya çıkar, ancak bazı durumlarda daha erken fark edilebilir.

Otizm Belirtileri

1. Sosyal İletişim Sorunları:

·       Göz teması kurmama.

·       Sosyal ipuçlarını (örneğin yüz ifadeleri) anlamada zorluk.

·       İlişki kurmada güçlük.

1. Dil ve İletişim Gecikmeleri:

·       Konuşma gelişiminde gerilik veya hiç konuşamama.

·       Ekolali (duyduğu kelimeleri veya cümleleri tekrar etme).

1. Tekrarlayan Davranışlar:

·       El çırpma, dönme gibi motor tekrarlamalar.

·       Rutinlere aşırı bağlılık.

1. Duyusal Hassasiyet:

·       Işık, ses veya dokunma gibi duyusal uyarıcılara aşırı duyarlılık.

Erken Tanı

Erken tanı, otizmli bireylerin yaşam kalitesini artırmak için kritik öneme sahiptir. Amerikan Pediatri Akademisi, 18. ve 24. aylarda çocuklara otizm taraması yapılmasını önermektedir. Erken belirtileri fark eden aileler, pediatrik nörolog veya çocuk psikiyatristine yönlendirilmelidir.

Otizm ve Kriz Yönetimi

Otizmli bireyler, değişim veya yoğun uyarıcılarla karşılaştıklarında kriz yaşayabilir. Bu krizler:

• Çığlık atma veya ağlama.
• Kendine zarar verme (örneğin kafa vurma).
• Kaçma davranışı.

Kriz sırasında yapılması gerekenler:

1. Çocuğu sakinleştirecek sessiz ve güvenli bir alan sağlamak.
2. Rutinlere dönmek için bir yol bulmak.
3. Duyusal hassasiyetleri azaltmaya yönelik araçlar kullanmak (örneğin gürültü engelleyici kulaklıklar).

Terapi Süreci

1. Uygulamalı Davranış Analizi (ABA): Otizm tedavisinde yaygın olarak kullanılan bilimsel bir yöntemdir. Olumlu davranışları artırmayı ve olumsuz davranışları azaltmayı hedefler.
2. Konuşma Terapisi: Konuşma gecikmeleri veya iletişim zorlukları için uygulanır.
3. Duyusal Entegrasyon Terapisi: Duyusal hassasiyetlerin azaltılmasına yardımcı olur.
4. Oyun Terapisi: Çocuğun sosyal becerilerini geliştirmek için oyunları kullanır.

Aile Terapisi

Aileler, otizm spektrum bozukluğu olan bireylere destek verirken zorluklarla karşılaşabilir. Aile terapisi:

• Ebeveynlerin otizmi anlamalarına yardımcı olur.
• Çocukla nasıl etkili iletişim kurulacağını öğretir.
• Kriz durumlarını yönetme becerilerini artırır.

Otizm Türleri Nelerdir?

Otizm, geniş bir spektrumda yer alan bir nörogelişimsel bozukluk olduğundan, belirtiler ve şiddet düzeyleri bireyden bireye farklılık gösterebilir. Bu farklılıklar, otizmin alt türlerini belirlemekte yardımcı olur. Otizm türleri, bireyin sosyal, iletişimsel ve davranışsal işlevlerine göre sınıflandırılır. İşte otizm türleri ve özellikleri:

1. Klasik Otizm (Autistic Disorder)

Klasik otizm, otizm spektrum bozukluğunun en yaygın ve bilinen türüdür. Genellikle sosyal etkileşim, iletişim ve tekrarlayan davranışlarda belirgin zorluklarla kendini gösterir.

Özellikleri:

• Göz teması kurmama veya sınırlı göz teması.
• Sosyal ilişkilere ilgi eksikliği.
• Tekrarlayan hareketler (el çırpma, sallanma).
• Dil gelişiminde gecikme veya hiç konuşamama.
• Rutinlere aşırı bağlılık.

2. Asperger Sendromu

Asperger sendromu, otizm spektrumunun daha hafif bir türü olarak kabul edilir. Bireyler genellikle normal veya üstün zeka düzeyine sahiptir ve dil gelişimlerinde bir gecikme görülmez. Ancak, sosyal etkileşim ve iletişimde belirgin zorluklar yaşanır.

Özellikleri:

• Belirli bir konuya aşırı ilgi ve bu konuda derin bilgi sahibi olma.
• Sosyal ipuçlarını anlamakta güçlük.
• Monoton bir konuşma tarzı.
• Duygusal tepkilerde sınırlılık.

3. Çocukluk Dezintegratif Bozukluğu (CDD - Childhood Disintegrative Disorder)

Bu tür, genellikle 2-4 yaş arasında, çocuğun normal gelişim gösterdiği bir dönemin ardından ani bir gerileme ile kendini gösterir. Nadiren görülür ve ciddi bir otizm türüdür.

Özellikleri:

• Daha önce kazanılmış dil, motor ve sosyal becerilerin kaybı.
• Tekrarlayan davranışlar.
• Sosyal ve duygusal bağlantının kaybı.

4. Rett Sendromu

Rett sendromu, otizm spektrumunda yer alan ancak genetik bir mutasyon nedeniyle ortaya çıkan nadir bir bozukluktur. Genellikle kız çocuklarında görülür ve yaşamın ilk birkaç yılında ortaya çıkar.

Özellikleri:

• Normal gelişimin ardından ciddi bir gerileme.
• Elleri kullanma yeteneğinin kaybı (örneğin, elleri sürekli sıkma veya ovuşturma).
• Motor becerilerde belirgin kayıplar.
• Ağır zihinsel ve fiziksel gerilik.

5. Atipik Otizm (Pervasive Developmental Disorder - Not Otherwise Specified - PDD-NOS)

Atipik otizm, belirtileri klasik otizmle örtüşmekle birlikte tam olarak otizm kriterlerini karşılamayan bireylerde görülen bir alt türdür. Sosyal, iletişimsel ve davranışsal farklılıklar daha hafif düzeyde olabilir.

Özellikleri:

• Sosyal etkileşimde zorluk.
• Dil ve iletişim becerilerinde sınırlılık.
• Hafif tekrarlayan davranışlar.

Otizm Türleri ve Şiddet Düzeyleri

2013 yılında yayımlanan DSM-5 kriterlerine göre otizm artık alt türlere ayrılmaktan ziyade, bir spektrum olarak kabul edilir ve üç şiddet düzeyi üzerinden sınıflandırılır:

1. Düzey 1 (Hafif): Sosyal etkileşimde az zorluk, ancak günlük hayatta bir miktar destek gerektirir.
2. Düzey 2 (Orta): Sosyal ve iletişimsel becerilerde belirgin eksiklikler ve rutinlere bağlılık.
3. Düzey 3 (Ağır): Sosyal etkileşimde ve iletişimde ciddi zorluklar, yoğun destek gerektirir.

Otizm Türlerinin Tanı ve Tedavi Süreci

Otizm türlerinin tanısı, uzman bir pediatrik nörolog, çocuk psikiyatristi veya gelişimsel psikolog tarafından yapılır. Tanı sürecinde kullanılan yöntemler:

• Gelişimsel Tarama: Çocuğun yaşına uygun beceriler sergileyip sergilemediğini değerlendirmek için.
• Standart Testler: ADOS (Autism Diagnostic Observation Schedule) gibi testler kullanılır.
• Aile Gözlemleri: Ailelerin çocuğun davranışlarındaki farklılıkları bildirmesi.

Tedavi süreci, bireyin ihtiyaçlarına göre özelleştirilir:

1. Davranış Terapileri: ABA (Uygulamalı Davranış Analizi) otizm tedavisinde yaygın olarak kullanılır.
2. Konuşma Terapisi: Dil ve iletişim becerilerindeki eksiklikleri gidermek için.
3. Duyusal Entegrasyon Terapisi: Duyusal hassasiyetlerin yönetilmesine yardımcı olur.
4. Eğitim Destekleri: Özel eğitim ve bireyselleştirilmiş eğitim planları (IEP) uygulanır.

Sonuç

Otizm türleri, bireyin sosyal, bilişsel ve iletişimsel gelişimini farklı şekillerde etkileyebilir. Erken tanı ve müdahale, otizmli bireylerin yaşam kalitesini artırmada büyük bir fark yaratır. Spektrum bozukluklarıyla ilgili daha fazla bilgi almak ve bu alanda uzmanlaşmış terapistlere ulaşmak için Terapistimburada.com adresini ziyaret edebilir, anasayfadaki "Terapist Seçim" butonunu kullanarak en uygun terapisti bulup indirimli randevu alabilirsiniz.